تخریب مسجد کازرونی اصفهان؛ قانونی یا غیرقانونی؟

در چند روز گذشته تخریب بخش‌هایی از شبستان داخلی مسجد کازرونی اعتراض گسترده نمازگزاران و اهالی منطقه را در پی داشت؛ مسجد کازرونی از جمله مساجد معاصر منطقه عباس‌آباد اصفهان است که توسط علی‌اکبر کازرونی در اواخر پهلوی اول و اوایل پهلوی دوم بنا شد.

این اثر معاصر اصفهان بر خلاف اغلب مساجد کشور وقف نشده و همچنان در تملک خانواده کازرونی است؛ با این حال برخی از اعضای هیئت امنای مسجد به دنبال نوسازی بنا بودند و بنابر همین رویکرد بخشی‌هایی از شبستان داخلی مسجد را تخریب کردند که با اعتراض نمازگزاران و کارشناسان میراث فرهنگی، تخریب بنا فعلا متوقف شده است. بسیاری از کارشناسان حوزه میراث فرهنگی معتقدند که وجه تمایز مسجد کازرونی، تداوم معماری گذشته و خاص دوران خودش است، با این حال همچنان تعدادی از اعضای هیئت امنای مسجد به بهانه نوسازی به دنبال تخریب این بنا هستند.

چه کسی پشت تخریب مسجد کازرونی است؟

یکی از نمازگزاران مسجد کازرونی در ارتباط با تخریب این بنا گفت: ما نمی‌دانیم که چه کسانی به خودشان اجازه می‌دهند که مسجد را پنهان و دور از چشم همه تخریب کنند.

وی افزود: تخریب مسجد به این شکل و پشت درهای بسته، آن هم در روز جمعه و با مجوزهای نامشخص که معلوم نیست توسط چه ارگانی صادر شده، بودار است!

این بانوی نمازگزار در تایید حرف‌هایش یادآور شد: ما از این وضعیت ناراحت هستیم؛ سال گذشته هم حوالی تابستان آمدند تا از اهالی محل استشهاد جمع کنند با این مضمون که مسجد باید خراب و از نو ساخته شود. اکثر اهالی محل، مسجد نو و بازسازی شده می‌خواهند اما با تخریب این مسجد مخالفند؛ ما می‌خواهیم که مسجد توسعه پیدا کند، اما نه با کلنگ زدن در محراب و خراب کردن تمام مسجد؛ حکمت این کار کجاست؟ پای منفعت کسی در میان است یا از روی جهل دست به این حرکت زده‌اند؟

موضوع نوسازی و گسترش مسجد کازرونی 4 سال قبل مطرح شد

در همین راستا شهرام امیری، سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در ارتباط با موضوع تخریب مسجد کازرونی گفت: موضوع نوسازی و گسترش مسجد کازرونی از حدود 4 سال قبل مطرح شد؛ این بنا بیش از 70 سال قدمت دارد و بخش‌هایی از آن دچار فرسودگی شده و بخش‌هایی از تاسیسات مسجد شرایط خدمات‌دهی به نمازگزاران را ندارد و به همین دلیل هیئت امنای مسجد به دنبال گسترش آن بودند.

وی به اعتراض و نگرانی‌های برخی از کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی درباره تخریب مسجد اشاره کرد و افزود: تعدادی از دوستداران میراث فرهنگی نیز به حق اعتقاد داشتند که این مسجد با توجه به قدمت 70 ساله‌ای که دارد، می‌تواند در فهرست میراث فرهنگی به ثبت برسد و مورد حفاظت قرار بگیرد‌ و این فراز و فرودها حدود 4 سال طول کشید.

سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اضافه کرد: در نهایت این بحث‌ها به کار کارشناسی کشیده شد و در دو سال گذشته کارشناسان سازمان میراث فرهنگی مسجد را بازرسی کردند و به این نتیجه رسیدند که مسجد از دو بخش تشکیل شده است.

وی یادآور شد: صحن اصلی مسجد (حیات مرکزی) شاخصه زیبایی دارد و آن هم معماری دوران گذار از سنت به مدرنیته است و کارشناسان به این نتیجه رسیدند که با توجه به نیاز مسجد به گسترش و همچنین دغدغه دوستداران میراث فرهنگی، سردر اصلی، دالان ورودی و صحن اصلی حفظ شود.

شبستان مسجد ارزش تاریخی ندارد

امیری با اشاره به شبستان تخریب شده، یادآور شد: این شبستان در ضلع جنوبی مسجد قرار دارد و هیچ المان و ارزش تاریخی ندارد؛ در سال‌های 1401 و 1402 از هیئت امنای مسجد درخواست کردیم که برای نوسازی و گسترش مسجد طرحی ارائه دهند و این طرح‌ها توسط کارشناسان میراث فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت و تعدادی از آنها رد و طرح نهایی به صورتی تصویب شد که صحن اصلی ( سردر ورودی، ایوان سردر، دالان ورودی  و صحن اصلی) به طور کامل حفظ شود و شبستان جنوبی مورد نوسازی و بهسازی قرار بگیرد.

وی تاکید کرد: در چند روز گذشته هیئت امنای مسجد مطابق با مجوزهایی که دریافت کردند، تصمیم گرفتند که این شبستان را مورد نوسازی و بهسازی قرار دهند که با مخالفت برخی از اهالی محل مواجه شدند و در چند روز گذشته مدیرکل سازمان میراث فرهنگی استان و همه صاحب نظران این حوزه در مسجد جمع شدند و باز هم طرح را در محل بررسی کردیم و به این نتیجه رسیدیم که طرح ارائه شده درست است و هیئت امنای مسجد می‌تواند آن شبستان را مورد نوسازی قرار دهد.

مجوز فقط برای نوسازی و بهسازی شبستان ضلع جنوبی صادر شده است

سخنگوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بیان کرد: هیئت امنای مسجد مجوز لازم را دریافت کرده‌اند، اما بحثی که مطرح شده درباره پایان یافتن زمان قانونی فعالیت هیئت امنای مسجد است؛ دوستان اعتقاد داشتند که دوران استقرار قانونی هیئت امنای مسجد به پایان رسیده و از نظر قانونی سمت ندارند که ما نیز آنها را به سمت اداره کل اوقاف و امور خیریه استان و مرکز رسیدگی به امور مساجد هدایت کردیم تا حضور قانونی هیئت امنای مسجد را مورد بررسی قرار دهند.

وی ادامه داد: نمازگزاران نگران هستند که تمام بخش‌های مسجد تخریب شود که با صراحت اعلام کردیم که ناظر مقیم سازمان میراث فرهنگی در مسجد مستقر خواهد شد و نمی‌توانند حتی یک قدم از صحن اصلی مسجد هم جلوتر بیایند و مجوز فقط برای نوسازی و بهسازی شبستان ضلع جنوبی صادر شده است و اگر بخواهند وارد صحن اصلی شوند، مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

هیئت امنای مسجد به دنبال نوسازی و توسعه بناست

علی رضی‌زاده، مدیر شهرداری منطقه یک اصفهان نیز درباره موضوع تخریب غیرمجاز مسجد کازرونی گفت: هیئت امنای مسجد در ماه‌های گذشته پلاک همجوار این بنا را خریداری کرده‌اند و هدف آنها در اصل توسعه مسجد است و تلاش دارند تا فضای مسجد را گسترش دهند و خدمات‌دهی بیشتری داشته باشند.

وی افزود: در همین راستا سال گذشته بدون داشتن پروانه اقدام به تخریب کردند و ما نیز بر اساس وظیفه‌ای که داشتیم، از این امر جلوگیری کردیم و به آنها اجازه فعالیتی در این مورد ندادیم.

مدیر شهرداری منطقه یک اصفهان اضافه کرد: پس از این ماجرا به شهرداری مراجعه کردند و ما نیز بر حسب وظیفه‌ای که درخصوص صدور پروانه‌های ساختمانی داریم، این موضوع را با متولیان امر از جمله سازمان میراث فرهنگی کمیسیون ماده 5 استانداری در میان گذاشتیم و هماهنگی لازم انجام شد و تیم فنی استانداری نیز به این موضوع ورود کردند.

وی یادآور شد: در نهایت با همه هماهنگی‌های به عمل آمده به این جمع‌بندی رسیدیم که حیاط مسجد حفظ شود و اگر قرار است توسعه‌ای صورت بگیرد، از شبستان مسجد به سمت پلاک خریداری شده باشد.

رضی‌زاده گفت: در ماه‌های گذشته هیئت امنای مسجد بررسی‌های متعددی انجام و نقشه‌هایی را ارائه دادند که توسط اداره کل میراث فرهنگی تائید و به ما ابلاغ شد‌.

وی ادامه داد: با توجه به آنکه قرار شد بخشی از بنای مسجد سالم و بخشی از آن تخریب شود، ما با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی پروانه تعمیراتی صادر کردیم و در پروانه قید شد که هر گونه فعالیتی جدا از نقشه‌های ارائه شده، باید با هماهنگی و نظارت کامل اداره کل میراث فرهنگی صورت بگیرد؛ بنابراین مجوزهای صادر شده مشکلی ندارند و ما رسیدگی به موضوع تخریب کاشی‌ها و مباحث مطرح شده، بر عهده سازمان  میراث فرهنگی است و ما تابع دستورات ابلاغ شده در این باره هستیم.

بیش از 30 درصد زمین‌های منطقه یک، میراثی هستند

مدیر شهرداری منطقه یک اصفهان خاطرنشان کرد: بیش از 30 درصد از زمین‌های واقع شده در منطقه یک اصفهان، زمین‌های میراثی است و وظیفه سنگینی در جهت حفاظت و نگهداری از آنها داریم و حتی عملیات بهسازی تعدادی از پلاک‌های میراثی که تحت تملک شهرداری است، مطابق با دستورالعمل‌های سازمان میراث فرهنگی انجام می‌شود.

رضی‌زاده  با تاکید بر اینکه حفظ نمادهای هویتی و بناهای تاریخی جزو دغدغه‌های ماست، افزود: درباره مسجد کازرونی ما وظیفه سنگینی بر عهده داشتیم چون هم مسجد باید توسعه داده می‌شد و هم مقابل نگرانی‌های مردم پاسخگو می‌بودیم؛ ما با سازمان میراث فرهنگی هماهنگی کاملی داریم و بخش فنی نیز به طور 24 ساعته در سطح شهر حضور دارند و آمادگی رصد و پیگیری اتفاقات حوزه میراث فرهنگی و ایجاد ممانعت برای آسیب رسیدن به میراث فرهنگی وجود دارد.